door André de Waal en Paul-Jan Linker
Inleiding
Veel overheden staan momenteel voor grote uitdagingen. Bezuinigingen, verschuivingen in taken, reorganisaties en een hogere verwachting van het publiek over de dienstverlening zorgen ervoor dat de overheidssector zich in steeds dynamischer vaarwater bevindt. Nu is de trend naar een steeds efficiëntere en effectievere overheid niet nieuw; sinds de publicatie van het boek Reinventing Government van Osborne en Gaebler in 1992 zijn er veel initiatieven ontplooid op dit gebied. De bekendste en langstlopende van die initiatieven was het New Public Management (NPM) -programma (zie Politt, 2003), maar helaas hebben veel van deze initiatieven onvoldoende resultaat opgeleverd en is de service aan het publiek minder verbeterd dan verwacht en gehoopt, terwijl de budgettaire ruimte om te verbeteren steeds kleiner begint te worden (De Waal, 2010). De overheidsorganisatie moet dus in staat zijn om te verbeteren terwijl de kosten worden teruggebracht. Dit vraagt veel van de capaciteiten van het management van de organisatie. Dit hoofdstuk richt zich op het profiel van een specifieke
managementfunctie: hoe ziet de overheidscontroller eruit die met bovenstaande uitdagingen aan de slag kan gaan en de voortrekkersrol neemt in de beweging naar de hoog presterende overheidsorganisatie (HPOO). Het hoofdstuk bespreekt eerst hoe een excellente overheidsorganisatie eruitziet en welke de uitdagingen zijn waarvoor de overheidsorganisatie zich geplaatst ziet in de transitie naar een hoog presterende overheidsorganisatie. Daarna wordt het profiel van de high performance controller beschreven. Tot slot wordt stilgestaan bij de acties die de controller moet nemen om zich te ontwikkelen tot een high performance controller.
Uitdagingen voor een hoog presterende overheidsorganisatie
Een hoog presterende organisatie (HPO) wordt gedefinieerd als een organisatie die gedurende een periode van ten minste vijf tot tien jaar betere financiële en niet financiële resultaten behaalt dan vergelijkbare overheidsorganisaties. Bij overheidsorganisaties ligt het accent traditioneel op niet-financiële resultaten: de maatschappelijke waarde die wordt gecreëerd (outcome) en de producten en diensten die aan burgers en bedrijven worden geleverd (output). De financiën zijn hiertoe een middel (input). Maar ook voor overheidsorganisaties wordt de beschikbaarheid van (financiële) middelen steeds minder vanzelfsprekend en soms wordt zelfs gezocht naar additionele geldstromen. Daarbij moeten overheidsorganisaties voorzichtig zijn, want concurreren met de markt kan in principe niet. Het bovenstaande in acht genomen, kan de definitie van een high performance organisatie bij de overheid verbijzonderd worden tot: een hoog presterende overheidsorganisatie (HPOO) is een overheidsorganisatie die meer maatschappelijke waarde creëert met minder middelen dan vergelijkbare overheidsorganisaties.
De hoog presterende overheidsorganisatie bestaat uit vijf factoren (De Waal 2009): (1) het management van een hoog presterende overheidsorganisatie is van een hoge kwaliteit en combineert integriteit en coachend leiderschap met snelle besluitvorming (kwaliteit management); (2) het management van een hoog presterende overheidsorganisatie betrekt iedereen intensief via een open cultuur en dialoog, gericht op acties naar betere prestaties (openheid en actiegerichtheid); (3) een hoog presterende overheidsorganisatie onderhoudt goede langetermijnrelaties met al haar belanghebbenden: burgers, bedrijfsleven, leveranciers, (keten)partners, belangenorganisaties (langetermijnoriëntatie); (4) een hoog presterende overheidsorganisatie laat alle medewerkers continu bijdragen aan het verbeteren en vernieuwen van haar processen, diensten en producten (continue verbetering en vernieuwing); en (5) de medewerkers van een hoog presterende overheidsorganisatie zijn van hoge kwaliteit doordat ze divers, complementair, flexibel en veerkrachtig zijn en goed kunnen samenwerken (kwaliteit medewerkers). In de tabellen zijn de vijf factoren verder uitgewerkt…
Het HPO Center verzorgt regelmatig inspiratiesessies, workshops en lezingen rond succesvol samenwerken, prestatieverbetering en High Performance Leiderschap. Heeft u interesse, vragen of wilt u meer weten over wat het HPO-raamwerk voor uw organisatie kan betekenen? Neemt u dan contact op met Marco Schreurs (T. 035-6037007).