Interview met management-auteur en -onderzoeker André de Waal die samen met met collega Marco Schreurs en bestuursadviseur Liesbeth ten Have-Schoonhoven een boek geschreven heeft over de zorg: ‘De vijf kwaliteitsuitdagingen van zorgorganisaties’. Door Pierre de Winter (Zorgvisie, november 2025)

“Some sectors are more equal than others , en voor mij zijn dat het onderwijs en de zorg.”

André de Waal mag zich een Hollandse managementgoeroe noemen. Als bedenker van het concept High Performance Organisation (HPO) – tegenwoordig gebruikt De Waal liever de Nederlandse term ‘hoogpresterende organisatie’ – heeft hij de afgelopen twintig jaar veel bedrijven en organisaties – ook internationaal – in hun functioneren naar een hoger niveau weten te brengen. Hij schreef 35 boeken, waarvan er een aantal werden vertaald in het Engels.

Niet altijd even effectief

De Waal – type joviale Rotterdammer – heeft groot respect voor de zorg. “Some sectors are more equal than others en voor mij zijn dat de zorg en het onderwijs. Beide zijn maatschappelijk gezien ontzettend belangrijk. Ik bewonder de toewijding van de mensen die er werken. Er wordt heel hard gewerkt, maar niet altijd even effectief en doelgericht. Het is daarnaast in beide sectoren niet echtmakkelijk om een hoogpresterende organisatie te worden. Dat speelt overigens in elke sector waar de politiek bij betrokken is, want die heeft een kortetermijnhorizon en daar komt heel veel hommeles vandaan. Het zorgtransformatieproces dat een organisatie moet doorlopen om HPO te worden, heeft een wat langeretermijn nodig.” “Het worden van een hoogpresterende organisatie is geen doel op zich”, begint hij vervolgens een minicollege, “maar een middel om je cliënten optimaal te kunnen bedienen en tegelijkertijd het werkgeluk onder je personeel zo groot mogelijk te maken. Het is een pad dat als het goed is leidt tot versterking van je interne organisatie in de vorm van vijf verbeteringen: betere kwaliteit van het management; betere kwaliteit van de medewerkers; het vermogen om te werken aan continue verbetering en vernieuwing; vergroting van de openheid en actiegerichtheid binnen de organisatie en versterking van het vermogen om structureel te bouwen aan de lange termijn.”

“We hebben met onze aanpak na een jaar bij een van die organisaties de uitstroom van 14 naar 3 procent weten te brengen en het verzuim van 5,2 naar 2,6 procent.”

Uitstroom

De Waal heeft voor hij zijn boek schreef meerdere onderzoekstrajecten doorlopen in de zorg. “We hebben als HPO Center bij ongeveer honderd zorgorganisaties een diagnose gesteld en we hebben met enkele daadwerkelijk een zorgtransformatietraject doorlopen. Ik ben onwijs blij dat ik dat heb kunnen doen.” Trots is hij op de resultaten bij drie vvt-organisaties in de regio Arnhem die een gezamenlijk HPO-traject doorliepen. “Daar stonden de vitaliteit en het werkplezier van de werknemers centraal als doelstelling. We hebben met onze aanpak na een jaar bij een van die organisaties de uitstroom van 14 naar 3 procent weten te brengen en het verzuim van 5,2 naar 2,6 procent. We hebben die casussen uitgebreid beschreven in het boek.”

“Veel organisaties zitten vast in het hier en nu, waarbij het management zich vooral bezighoudt met brandjes blussen.”

Laboratoriumsyndroom

Al werkend binnen de zorg kreeg De Waal meer zicht op patronen die in de sector spelen, die het lastig maken om tot daadwerkelijke versterking van de interne organisatie te komen. “Veel organisaties zitten vast in het hier en nu, waarbij het management zich vooral bezighoudt met brandjes blussen, maar het werken aaneen visie op de toekomst is ondergesneeuwd. Terwijl zo’n visie hard nodig is, alleen al om te zorgen dat je organisatie een plek is waar mensen willen (blijven) werken.” In relatie daarmee moet volgens De Waal de kwaliteit van het management omhoog. “Er is te weinig aandacht voor management development. Wat ik zie is wat ik noem het laboratoriumsyndroom: de beste analist wordt tot baas gemaakt, maar heeft daar nooit voor doorgeleerd. Zo ben je je beste analist kwijt en krijg jeer zeer waarschijnlijk een onkundige manager voor terug.”

Data niet op orde

Procesverbetering is een ander punt. “Er verandert heel veel, maar er zijn te weinig mensen, dus moet het van innovatie komen en van zaken als artificial intelligence. Maar de meeste organisaties hebben hun data niet op orde en dan wordt het garbage in – garbage out. Daar moet je dus eerst wat aan doen.”

“Als er tussen organisaties of afdelingen in een keten slecht wordt gecommuniceerd, wordt het goed overdragen van een patiënt of cliënt heel moeilijk.”

Doorbreek het silo-denken

Als laatste noemt hij de silo’s in de zorg. “Heel veel mensen die langs elkaar heen werken en elkaar nauwelijks willen spreken. En als er tussen organisaties of afdelingen in een keten slecht wordt gecommuniceerd, wordt het goed overdragen van een patiënt of cliënt heel moeilijk. Maar stel nou dat je als afdeling de patiënt beschouwt als iemand op doorreis, die je in de periode dat hij/zij bij je is zo goed mogelijk bedient. Daarmee doorbreek je het silo-denken. En als je daar vervolgens de organisationele consequenties en de bijbehorende mindset aan verbindt, dan ben je goed op weg.”

Zorgtransformatie

Gelooft André de Waal eigenlijk in de zorgtransformatie zoals die in het IZA en het AZWA is verwoord? Hij zucht: “Weet je, er zitten hele goede gedachten achter die zorgakkoorden, maar ik houd m’n hart vast. Zo’n 70 tot 80 procent van de transformaties in het bedrijfsleven mislukt, omdat organisaties hun mindset niet op orde hebben. Ik ben bang dat de plannen in de zorg hetzelfde lot beschoren zal zijn, om precies die reden van de ontbrekende juiste mindset. Daar moet je eerst aan werken, dan komt de rest vanzelf.”

Over het boek

De uitdagingen waar de zorg voor staat, worden de komende jaren alleen maar groter. De voorspelde tekorten aan personeel, de toenemende complexiteit en de financiële druk maken dat verbeteren geen keuze is, maar een noodzaak.

Tegelijkertijd laat ‘De vijf kwaliteitsuitdagingen van zorgorganisaties. Een praktische aanpak’ zien dat verandering mogelijk is. Door te leren van de organisaties die al stappen hebben gezet, kan iedere zorgorganisatie bouwen aan meer kwaliteit, meer werkplezier en meer continuïteit.